Do niedawna świat IT kojarzył się wyłącznie z kompetencjami twardymi, konkretnymi umiejętnościami, znajomością technologii, kodowania, testowania i tworzeniem na tej podstawie rozwiązań informatycznych. Jednak im bardziej dojrzały jest rynek IT, tym większa świadomość tego, że aby móc dostarczać rozwiązania technologiczne, które będą służyć ludziom, niezbędna jest umiejętność szerszego spojrzenia, jak również rozumienie potrzeb i zachowań użytkowników. Do tego właśnie potrzebne są kompetencje miękkie.
Przyspieszona cyfryzacja wymaga od branży IT tworzenia rozwiązań praktycznie dla wszystkich branż gospodarki i wielu obszarów naszego życia. Aby były one faktycznie użyteczne, proste w obsłudze, intuicyjne i spełniały swoją funkcję muszą powstawać przy pełnym zrozumieniu kto będzie z nich korzystał i jakie będą zwyczaje czy umiejętności informatyczne użytkownika. Dlatego ważne jest nie tylko wytworzenie produktu, ale przede wszystkim rozumienie dla kogo on jest, w jaki sposób ma on służyć odbiorcy, a także jak przekonać do niego zamawiającego.
Budowanie relacji i współpraca
Specjaliści IT są zazwyczaj ekspertami w swojej, wąskiej dziedzinie. Posiadają fachową wiedzę na temat technologii, jej możliwości i parametrów, jednak nie zawsze ta wiedza ma przełożenie na biznes i na sukces poszczególnych wdrożeń. Zdarza się, że takim osobom brakuje umiejętności rozmawiania z ludźmi, dotarcia do klienta, mówienia językiem korzyści, zbadania czego dany klient potrzebuje. A kluczem do sukcesu jest nie tylko posiadanie wiedzy, ale umiejętność dzielenia się nią, a także patrzenie szerzej na biznes, by rozumieć jego potrzeby. Podczas realizacji danego wdrożenia, szczególnie jeśli mówimy o dużych i złożonych projektach informatycznych, kluczowa jest dobra komunikacja i współpraca wszystkich członków zespołu, konsultacje i wzajemne dzielenie się wiedzą. Ważna jest także umiejętność adaptacji do nowej, zmieniającej się rzeczywistości, aktywne słuchanie, właściwa argumentacja własnego stanowiska, jak również otwartość na uczenie się nowych rzeczy. Jeśli tego zabraknie tworzone rozwiązanie nie będzie jakościowo tak dobre, jak mogłoby być.
Nie można też powiedzieć, że w branży IT kompetencji miękkich nie ma wcale. Jednak świat informatyki jest specyficzny, nastawiony na technologię i w takich okolicznościach może zdarzyć się, że kompetencje takie jak współpraca czy budowanie relacji mogą znaleźć się na drugim planie. Dlatego istotne jest zdefiniowanie umiejętności miękkich, których będą potrzebowali poszczególnie pracownicy lub zespoły, a następnie budowanie świadomości do czego są one potrzebne i jak je dobrze wykorzystać.
Kompetencje miękkie u menedżerów
Programista ma patrzenie zerojedynkowe, a to co jest teraz konieczne to umiejętność szerszego spojrzenia na każdym etapie tworzenia produktu. Gdy zmieniają się wytyczne u klienta, trzeba być elastycznym i przyjąć zmienność jako stałą i naturalną częścią pracy. Dlatego konieczna jest umiejętność reagowania na zmianę, a także radzenie sobie z sytuacjami trudnymi, gdy ktoś mówi, że to co przygotowałeś nie spełnia naszych oczekiwań, a także radzenie sobie z informacją zwrotną. Programiści i inni specjaliści od IT funkcjonują często w swoim hermetycznym świecie i nie zdają sobie sprawy z tego, że można pracować inaczej. Zdarza się, że mówią do mnie: naucz mnie budować relacje. Sami tego nie czują, ponieważ są mocno osadzeni w swoim świecie. A o posiadaniu relacji można mówić wtedy, gdy potrafisz do kogoś bez problemu zadzwonić, umiesz rozmawiać także na prywatne tematy, czujesz się swobodnie w takiej rozmowie i chcesz ją kontynuować. Komunikacja przejawia się w konkretnych zachowaniach, gdy mówisz jasno i konkretnie, zadajesz pytania otwarte, dostosowujesz język komunikacji do rozmówcy, słuchasz aktywnie, parafrazujesz, a kiedy czegoś nie wiesz, potrafisz dopytać.
Narzędzia do budowanie kompetencji miękkich
Jest wiele sposobów na wydobywanie z pracowników i uczenie ich kompetencji miękkich. Podstawowa i stosowana od dawna metoda to Development Centre, która pozwala ocenić kompetencje pracowników, zdefiniować mocne strony i wyznaczyć kierunek rozwoju, a także stworzyć plan działań jak osiągnąć zamierzony cel. Inny, wykorzystywany w Asseco sposób budowania świadomości to Insights Discovery – sprawdzona i łatwa do zastosowania metoda służąca do rozwijania pracowników, budowania efektywnych zespołów, relacji biznesowych i osobistych. Model Insights Discovery przekłada język psychologii na język „kolorów”, dzięki czemu jest łatwy do zapamiętania i pozwala ludziom mówić o preferencjach i osobowości poszczególnych członków zespołu w pozytywny oraz przystępny sposób. Wiedza na temat energii jaką jestem w zespole pozwala budować świadomość jak na co dzień wchodzę w relacje z otoczeniem, gdzie mi będzie łatwiej, a gdzie trudniej funkcjonować, jaką wartość wnoszę do zespołu, jak mam się komunikować z typem antagonistycznym np. przedstawiciel energii czerwonej z przedstawicielem energii zielonej, gdy są to energie przeciwstawne, które mogą się zarówno uzupełniać, inspirować jak i irytować.
Kolejną metodą rozwojową jest Feedback 360 stopni. Pozwala on uzyskać konkretne informacje dotyczące mocnych stron pracowników i obszarów do rozwoju. Dzięki rzetelnej wiedzy można zaplanować działania rozwojowe, odzwierciedlające realne potrzeby danej osoby w kontekście rzeczywistości biznesowej. Coraz popularniejszy jest także test MTQ czyli diagnoza odporności psychicznej, gdy chcemy zobaczyć jak pracownik wygląda pracując w sytuacji dla niego niestandardowej. Diagnoza dokonywana jest w czterech obszarach i ośmiu podskalach odpowiadających za naszą siłę i odporność psychiczną. Odporność psychiczna jest cechą osobowości, kluczową w zrozumieniu jak ludzie podchodzą i reagują w sytuacji stresu, wyzwań i długotrwałej presji. Opublikowane badania i studia badawcze na całym świecie wskazują, że siła i odporność psychiczna wpływa na ok. 25% różnicy w wydajności pomiędzy różnymi osobami jak również odpowiada za dobre samopoczucie, dobrostan i pozytywne nastawienie do życia.
Podnoszenie kompetencji menedżerskich
Podczas forum gospodarczego w Davos w 2020 r. opublikowano badania dotyczące najważniejszych obecnie umiejętności menedżerów w porównaniu z 2015 rokiem. W rankingu na topowych miejscach pojawiło się wiele umiejętności miękkich oraz zmieniła się ich hierarchia. W pierwszej dziesiątce znalazła się inteligencja emocjonalna i elastyczność poznawcza. Dlatego tak istotne jest podnoszenie kompetencji miękkich, także wśród menedżerów. Tutaj kluczowe będą rozmowy coachingowo- mentorskie, w zależności od konkretnej potrzeby np. na temat jak skutecznie dotrzeć do klienta lub jak budować zespół, jak zadbać o efektywną współpracę czy jak wprowadzić daną zmianę w życie, a także jak menedżer ma dbać o rozwój ludzi i jak inicjować zachowania, które mogą ich do tego prowadzić. Warto też robić regularne badania klimatu zespołu i sprawdzać jak się poszczególnym zespołom współpracuje, jakich kompetencji mu brakuje, na czym polega udzielanie feedbacku czy jak zgłaszać pomysły. W Asseco stosujemy również system wdrożenia menadżera, 12 konkretnych modułów szkoleniowych, podczas których pracownicy, którzy dostali do realizacji projekt, przy którym zarządza się ludźmi, są przygotowywani do bycia menedżerem. Ważną rolę w diagnozowaniu obszarów do poprawy czy zmiany odgrywają HR Business Partnerzy, którzy mają bezpośredni kontakt z poszczególnymi pracownikami, regularnie z nimi rozmawiają, uczestniczą często w pracach danego zespołu i mogą je obserwować. W ten sposób także diagnozowane są obszary, nad którymi u poszczególnych członków zespołu trzeba pracować.
Paweł Bereś, Ekspert ds. rozwoju i szkoleń Asseco Poland